Xưa kia, làng cổ Lộc Yên thuộc huyện Tiên Phước (Quảng Nam ), có hàng trăm ngôi nhà rường (nhà Việt cổ) quay mặt tiền ra hướng ruộng bậc thang. Ngày nay, làng còn lại hơn 20 ngôi nhà cổ, vẫn nguyên vẹn một vẻ đẹp như tranh.

Ngoài những cây trái đặc trưng phối cảnh cho những ngôi nhà cổ là những con đường lát toàn bằng đá núi dẫn vào nhà. Nhưng điều đặc biệt nơi làng là nhà nào cũng có ngõ đá. Mỗi ngõ đá có mỗi kiểu dáng khác nhau mang nét riêng của từng ngôi nhà. Xen lẫn những ngôi nhà cổ là những ngôi nhà xây mới hơn nhưng ngõ đá thì vẫn còn đó, đầy ắp rêu phong.

Người dân làng cổ Lộc Yên vẫn lưu truyền nhiều câu chuyện xưa có thật nhưng cũng đầy màu sắc huyền thoại. “Làng này ngày xưa cọp hay về bắt người, bắt lợn gà lắm, nên nhà nào cũng có mõ, trống… cứ mang ra ngõ đá khua lên là cọp bỏ chạy” - ông Huỳnh Sào (80 tuổi) kể. Ông Sào vẫn còn lưu giữ những bức bình phong, những tranh vẽ, những bức ảnh đen trắng… diễn tả lại cảnh săn bắt cọp ngày xưa mà ông được tham trực tiếp.

Tôi tìm đến nhà ông Nguyễn Nãi (80 tuổi), mới vừa đến ngõ đá đã nghe mùi thuốc bắc thơm thoang thoảng, ông Nãi làm thầy bắt mạch, bốc thuốc từ hồi còn rất trẻ. Ngoài đống lưới vây bắt cọp ngày xưa, ông mang ra nào giáo mác, mõ, tù và… rồi say sưa kể về những năm tháng cả làng vây bắt cọp do chính bố ông là người chỉ huy. Mỗi khi có người đi rừng phát hiện thấy cọp trong núi Dương Rọ hoặc núi lân cận chạy về báo là ngay lập tức, tiếng tù và, mõ của bố con ông vang lên khắp các ngõ đá và cả làng truyền nhau chạy vào rừng vây bắt cọp. Có khi cọp trốn ở trong núi lâu cả tháng trời mới bắt được.

Ông còn cho xem đầu heo rừng do ông săn bắt cách đây vài năm, ông nói đó là con heo rừng độc chiếc, có bộ nanh dài hơn gang tay, tàn phá hoa màu khủng khiếp. “Tôi đảm bảo, cọp có đói nhưng thấy con heo ni là không dám lại gần”.

Tiễn tôi ra ngõ đá trước nhà, tay ông cầm tù và. Và để nhớ lại thời xưa ấy, ông thổi một hồi cho vui. Tiếng tù và vàng vọng vào từng con ngõ đá cổ trong làng.