Xuồng ba lá: Nét đẹp vùng sông nước Nam Bộ
18/06/2009
Qua
các làng quê vùng sông nước Nam Bộ, ở đâu cũng thấy xuồng ba lá trên
dọc ngang kênh rạch. Từ nhiều đời nay, phương tiện chủ yếu để đi lại,
làm ăn của người dân vùng sông nước Cửu Long Giang là ghe xuồng, mà
chiếc xuồng ba lá mang nét đặc trưng rất độc đáo. Cư ngụ giữa vùng sông
nước, dù nhà nghèo ít nhất cũng có một chiếc xuồng ba lá.
Xuồng
ba lá được coi là phương tiện mang tính văn minh sông nước ở một vùng
phù sa trẻ, xứ ruộng sình kinh ngập, mùa mưa lũ kéo dài tới 6 tháng mỗi
năm.
Xưa,
vùng đất sình lầy quanh năm ngập nước này đường bộ rất ít, kênh rạch
thì dọc ngang. Kênh rạch đi vào tận trước cửa mỗi nhà. Mùa lũ và những
đợt triều cường càng khó khăn cho người dân đi lại. Người dân vùng Đồng
Tháp Mười còn nhớ câu hò quen thuộc: Dẫu xuồng ba lá lênh đênh/ Cầu tre
lắt lẻo gập ghềnh khó đi/ Anh ơi chớ ngại ngần chi/ Ngồi xuồng ba lá
giữa kỳ nước lên. Nơi đây, tại các vùng làm ăn, cư trú, sinh hoạt của
người dân hầu như quanh năm sình lầy, ngập nước, đường bộ khó bồi đắp
và hiếm hoi, chỉ có xuồng ba lá làm phương tiện đi lại hữu dụng, phổ
biến ở mọi vùng quê.
Từ
nhà ra vườn cũng phải đi bằng xuồng. Hàng xóm đến với nhau cũng bằng
xuồng. Ở những làng quê nghèo, thông dụng nhất vẫn là xuồng ba lá.
Người ta gọi xuồng ba lá là đôi chân của người dân vùng sông nước Nam
Bộ. Và cũng như thế, còn gọi là " đi bằng tay ", chỉ cần hai tay chèo
xuồng là đi gần đi xa đều có xuồng nâng bước. Có những chàng trai, cô
gái miệt vườn siêu nghệ, chỉ cần ngồi trên xuồng dùng hai bàn chân chèo
xuồng ba lá, cho xuồng lướt nhẹ trên dòng nước trong xanh và thơ mộng.
Nhà ai không sắm được xuồng ba lá, cứ như bị cột chân. Nghèo đến mấy,
tối thiểu trong nhà cũng phải sắm được một chiếc xuồng ba lá.
Trong
kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, công lao của chiếc xuồng ba lá thật
khó kể hết. Xuồng chở quân lương, vũ khí. Xuồng đưa bộ đội, du kích qua
sông. Nhiều đoàn quân tác chiến trên kênh rạch chỉ có thể nhờ dân giúp
đỡ mới hành quân được – như thế gọi là hành quân đường xuồng. Xuồng còn
nhẹ nhàng khoả sóng trong đêm, đưa đặc công, trinh sát tiếp cận đánh
đồn địch, len lỏi đến mọi rừng tràm, xẻo đước, rạch nhỏ đều luồn lách
đưa du kích và quân giải phóng đi đánh đồn địch. Xuồng ba lá giấu lực
lượng, giấu cán bộ trong đám lục bình trên sông. Đi biểu tình, đấu
tranh, địch vận, tiếp đạn, chở quân lương cũng bằng xuồng ba lá...
Xuồng
ba lá nguyên gốc ban đầu, theo chiều dọc chiếc xuồng, được đóng bằng ba
mảnh ván phẳng, đẹp và chắc. Một mảnh rộng (to bản) hơn được dùng làm
đáy xuồng, hay còn gọi là lồng xuồng. Hai mảnh hai bên làm mạn xuồng,
địa phương gọi là be xuồng. Thế là ba lá. Có một nhà thơ đã viết: Chiếc xuồng ba lá quê ta/ Mảnh mai như chiếc lá đa giữa dòng/Liềm trăng sông nước cong cong/ Nhỏ nhoi mà vẫn ngược dòng lũ dâng…
Riết
rồi, theo bao thời cuộc và năm tháng, gỗ rừng ngày càng khan hiếm và
đắt đỏ, người đóng xuồng ba lá buộc phải nghĩ cách ghép nhiều mảnh ván
lại, mới đóng được chiếc xuồng, cũng vẫn gọi xuồng ba lá. Công nghệ cao
hiện nay, người ta còn làm ra xuồng bằng các loại vật liệu hợp kim và
vật liệu hợp chất phi kim loại. Gần đây đã thấy trên kênh rạch có khá
nhiều xuồng làm bằng vật liệu compozite.
Tuy
làm bằng nhiều cách thức khác nhau, tác dụng của chiếc xuồng ba lá đối
với người dân vùng sông nước Nam Bộ vẫn nguyên giá trị, vẫn là truyền
thống được kế thừa, vẫn giữ được nét độc đáo trong làm ăn và sinh hoạt
của người dân nơi đây. Có một tờ báo đăng ảnh chiếc thuyền thúng trên
sông, lại chú thích: " Trên sông nước Nam Bộ ". Như thế là nhầm lẫn với
vùng ven biển miền Trung rồi. Nam Bộ chỉ dùng xuồng ba lá, xuồng năm
lá, không ai dùng thuyền thúng.
Nhiều người vẫn nhớ câu ca được cải biên từ một điệu lý: ...
Nhà anh cách nhà em hai kinh một rạch / Anh ngó thấy em tóc dài buông
hờ bà ba tím / Anh nghèo chưa sắm xuồng ba lá / Chẳng đành lội kinh
dính sình sang bển gặp em / Thì mai anh sang nhà Năm Cua mượn xuồng ba
lá / Đêm trăng hai đứa mình ... hò ơ .. mới thực đêm trăng ...
Nay
khắp vùng đồng bằng châu thổ Cửu Long Giang đã mở mang nhiều tuyến
đường quốc lộ, tỉnh lộ, liên thôn, liên xã. Dọc theo hai bên bờ kênh
nay cũng đường bộ, cầu bê tông, xe honđa, xe đạp chạy vèo vèo. Thế
nhưng, trên kênh rạch, nhất là các bến đò, chợ nổi vẫn không thể vắng
bóng xuồng ba lá. Du khách mọi miền đất nước và cả khách du lịch nước
ngoài về với miền Tây Nam Bộ có nhiều người muốn ngồi trên xuồng ba lá
đi du ngoạn trên dòng kênh thanh bình, khỏa tay xuống dòng nước mát
lành, hoặc trong đêm miệt vườn ngắm trăng soi dòng kênh lấp lánh. Khu
du lịch Phù Sa (thành phố Cần Thơ) có dòng kênh dành cho du khách bơi
xuồng ba lá, rất được du khách ưu chuộng. Hữu dụng là thế, thơ mộng là
thế, đậm sắc miền quê là chiếc xuồng ba lá khắp các vùng Nam Bộ. Một
nét quê hương ai cũng lắng đọng nhớ thương, ai đi xa cũng nhớ về. Người đăng: thanhnt
|